Ontstaan van de Hervormde Gemeente in Oosterhout.

Al in de tweede helft van de 16e eeuw zijn er protestanten in Oosterhout. Pas in1609, bij het sluiten van het Twaalfjarig Bestand, ontstond ook in Oosterhout de mogelijkheid om de Calvinisten officieel te tolereren. In hetzelfde jaar werd door de Staten Generaal gedecreteerd dat in de dorpen van de Baronie van Breda predikanten geplaatst moesten worden. De eerste vaste predikant, Adrianus Radeus (de Raedt), deed zijn intrede op 7 november 1613 bij de toen nog zogeheten “Gereformeerde Gemeente”.

In 1614 kocht de Gereformeerde Gemeente een huis in de nabijheid van de Sint Jan aan de Markt. Dit huis werd ingericht als kerkgebouw en protestantse school. Bij de kerk werd een toren gebouwd die in 1631 door rooms-katholieken werd verwoest. In 1646 werd de kerk vergroot en een nieuwe toren gebouwd. De Gereformeerde Gemeente voelde zich echter nog steeds bedreigd en vroeg bescherming bij Prins Frederik Hendrik.

Bij het einde van de Tachtigjarige Oorlog in 1648 werd de rooms-katholieke eredienst verboden; de Calvinistische religie werd staatsgodsdienst. De Sint Jan werd toegewezen aan de protestanten. De Sint Jan werd ontdaan van alle beelden en altaren en in 1649 vond er de eerste eredienst plaats. Twee jaar later werd de niet meer in gebruik zijnde schoolkerk verkocht aan de smid.

De Gereformeerde Gemeente groeide inmiddels gestaag. In 1698 telde de gemeente 200 auditores (toehoorders, kerkgangers), waarvan 165 communicantes (deelnemers aan het Heilig Avondmaal, belijdende leden dus).

Bij de oprichting van de Bataafse Republiek werd besloten kerk en staat te scheiden (1796). Daarbij werd de naam van de Gereformeerde Gemeente gewijzigd in Hervormde Kerk. Koning Lodewijk Napoleon ging over tot herverdeling van kerkelijke goederen en gebouwen. De Sint Jan moest in 1810 weer aan de oorspronkelijke eigenaren worden teruggegeven. In de Rulstraat werd een nieuwe kerk gebouwd, de huidige Vredeskerk.

De Gereformeerde Kerk

De Gereformeerde Kerk van Oosterhout – waaronder ook ressorteren Dorst, Teteringen, Den Hout en Oosteind – is geïnstitueerd op 1 januari 1968. De kerk had toen 275 leden. Tot dan toe behoorde Oosterhout tot de kerk van Breda.

De eerste gereformeerden vestigden rond 1921 in Oosterhout. Allengs kwamen er meer in Oosterhout wonen. Aanvankelijk ging men naar de kerk in Breda maar dat werd in 1943 moeilijk door de Tweede Wereldoorlog. Daarop begonnen huisdiensten bij de fam. Jasperse en vanaf 1945 diensten in een schaftlokaal van de voormalige fabriek Simfa. Vanaf 1947 werden diensten gehouden in een school aan de Braak totdat de vroegere koekfabriek van Schriek in 1956 een lokaal, compleet met orgel, ter beschikking stelde. De heer G. Schriek was tevens een begenadigd organist!

Sommigen hebben nog goede herinneringen aan die tijd, ondanks de hitte in het lokaal des zomers en de kou in de winter. Het aantal kerkgangers lag gemiddeld op 60 à 65.

Nieuwe kerken.
De gemeente bleef groeien en de vraag rees of de bouw van een kerk verantwoord zou zijn, een vraag die na heftige discussie en langdurige inzameling van gelden bevestigend werd beantwoord.

In januari 1965 stelde de Nederlands Hervormde Gemeente haar kerk in de Rulstraat ter beschikking voor Gereformeerde Diensten. Samen met de start van het kerkblad “Ontmoeting”, ook in die tijd, was dat een eerste teken van “Samen op Weg“!

In 1968 werd de bouw van de kerk aan het Paterserf aanbesteed en de eerste predikant beroepen: (de toen nog kandidaat) C. van de Velde uit Amsterdam. Het kerkgebouw werd in januari 1969 in gebruik genomen. Er werden klokken overgenomen van de kerk van Arnemuiden, die in januari 1971 voor het eerst werden geluid. De eerste koster was de heer Pikard, die in 1974 werd opgevolgd door de heer Oprel.

De uitbreiding van Oosterhout-Noord deed al gauw de behoefte gevoelen aan een nieuw kerkgebouw in Dommelbergen. In samenwerking met de R.K. parochie leidde dit tot de bouw van het kerkelijk centrum De Ark, dat in november 1976 in gebruik werd genomen. Het aantal kerkleden was inmiddels de 1000 gepasseerd; ook een tweede predikant werd nodig. Daarin werd voorzien in augustus 1978 door de intrede van Ds. P. Oberholzer. Sinds 1981 is de groei van de gemeente min of meer tot staan gekomen.

De activiteit en de offervaardigheid zijn er niet minder om: dat bleek bijvoorbeeld uit de telkens weer positieve respons op de jaarlijkse “Kerkbalans”, de succesvolle actie in 1988/1989 voor de kostbare vernieuwing van het dak van De Ark en de aankoop en installatie van een nieuw orgel voor de Paterserfkerk. Dit orgel was overgenomen van de kerk in Rotterdam-Feijenoord en is, na 3000 manuren werk door drie organisten en de koster in juni 1985 in gebruik genomen.

Protestantse Gemeente te Oosterhout

Na de fusie van diverse kerkgenootschappen op landelijk nivo is de PKN ontstaan. In 2006 zijn de Hervormde en de Gereformeerde Kerk samen gegaan in de Protestantse Gemeente te Oosterhout en aangesloten bij de PKN.

M.b.t. de gebouwen was de Ark voor 60% van de Rooms Katholieke Kerk. Na het besluit van het Bisdom om de R.K.-kerk Dommelbergen te sluiten heeft de PGO dat deel overgenomen. Daarna heeft in 2005-2006 een grondige restauratie plaatsgevonden, zo ook in de Vredeskerk waarvan het dak helemaal vernieuwd werd. Ontwikkelingen in de 90-er jaren van de 20e eeuw hebben in 2006 geresulteerd in de verkoop van de Paterserfkerk in de wijk Zuid. Na de laatste kerkdienst op zondag 23 april 2006 kregen verschillende liturgische voorwerpen een plaats in de beide andere kerkgebouwen. Het eerdergenoemde orgel heeft inmiddels een plaats en functie gekregen in de R.K. St. Laurentiuskerk te Dongen.

In 2016 is de Beuk verbouwd en vernieuwd. Er is een deel aangebouwd met een nieuwe consistorie, nieuwe keuken en toilet groep en een verbinding tussen de Vredeskerk en de Beuk. Dit in verband met het sluiten van de Ark en het samenkomen van alle activiteiten in de Vredeskerk en Beuk. De Ark is niet meer in gebruik voor Erediensten. De laatste dienst heeft plaatgevonden op 12 februari 2017. Begin mei 2021 is het gebouw verkocht aan een project ontwikkelaar voor verdere ontwikkeling van het gebied Arkendonk. 

In 2016 heeft er groot onderhoud plaatsgevonden aan de Vredeskerk en zijn o.a. de ramen gerestaureert en voorzien van voorzet ramen vanwege een betere isolatie. In 2020 is de renovatie van Laan 12 afgerond en sinds dien in gebruik als pastorie.

Predikanten die de kerken in Oosterhout hebben gediend:

v.m. Hervormde Gemeente			v.m. Gereformeerde Kerk
C.J. Janssen	1959 – 1967		C. van de Velde	1968 – 1976
S. Oenema	1968 – 1973		H. Torenbeek	1976 – 1983
M.A. Westerbeek van Eerten	1974 – 1981		P. Oberholzer	1978 – 1982
G. Nagel	1982 – 1988		Tj. Hamstra	1982 – 1988
Sj. van der Zee	1989 – 1996		A. Baas	1983 – 1989
S. Nieuwenhuizen	1991 – 2013		T. Los	1990 – 1999
			R. Weima	1997 – 2004

 

Protestantse Gemeente Oosterhout
Jan-Gerd Heetderks	1989 – 2008
André Vlieger	2000 – heden
Marco Boevé	2014 – 2021

 

De ontwikkeling van de ledentallen:

	Ned. Hervormd			Gereformeerd
	belijdend	doop	totaal	belijdend	doop	totaal
1620	82	?	?
1698	165	35	200
1968						275
1975	565	860	1425			867
1980				595	563	1158
1985				629	594	1223
1990	652	941	1593	609	540	1149
1995	669	869	1538	636	520	1156
2000	594	674	1268	595	369	964
2001	590	656	1246	591	351	942
2002	580	638	1216	577	350	927
2003	571	638	1209	574	343	917
2004	554	646	1200	556	334	890
2005	533	627	1160	545	312	857
2006	522	619	1141	529	312	841

 

Protestantse Gemeente Oosterhout
	belijdend	doop	totaal
2007	992	897	1889
2008	975	876	1851
2009	951	869	1820
2010	921	839	1760
2011	889	795	1684
2012	861	776	1637
2013	841	781	1622
2014	810	756	1566
2015	774	712	1486
2016	738	682	1420
2017	720	683	1403
2018	727	688	1415
2019	671	611	1282
2020	656	603	1259