Ontstaan van de Hervormde Gemeente in Oosterhout.

Al in de tweede helft van de 16e eeuw zijn er protestanten in Oosterhout. Pas in1609, bij het sluiten van het Twaalfjarig Bestand, ontstond ook in Oosterhout de mogelijkheid om de Calvinisten officieel te tolereren. In hetzelfde jaar werd door de Staten Generaal gedecreteerd dat in de dorpen van de Baronie van Breda predikanten geplaatst moesten worden. De eerste vaste predikant, Adrianus Radeus (de Raedt), deed zijn intrede op 7 november 1613 bij de toen nog zogeheten “Gereformeerde Gemeente”.

In 1614 kocht de Gereformeerde Gemeente een huis in de nabijheid van de Sint Jan aan de Markt. Dit huis werd ingericht als kerkgebouw en protestantse school. Bij de kerk werd een toren gebouwd die in 1631 door rooms-katholieken werd verwoest. In 1646 werd de kerk vergroot en een nieuwe toren gebouwd. De Gereformeerde Gemeente voelde zich echter nog steeds bedreigd en vroeg bescherming bij Prins Frederik Hendrik.

Bij het einde van de Tachtigjarige Oorlog in 1648 werd de rooms-katholieke eredienst verboden; de Calvinistische religie werd staatsgodsdienst. De Sint Jan werd toegewezen aan de protestanten. De Sint Jan werd ontdaan van alle beelden en altaren en in 1649 vond er de eerste eredienst plaats. Twee jaar later werd de niet meer in gebruik zijnde schoolkerk verkocht aan de smid.

De Gereformeerde Gemeente groeide inmiddels gestaag. In 1698 telde de gemeente 200 auditores (toehoorders, kerkgangers), waarvan 165 communicantes (deelnemers aan het Heilig Avondmaal, belijdende leden dus).

Bij de oprichting van de Bataafse Republiek werd besloten kerk en staat te scheiden (1796). Daarbij werd de naam van de Gereformeerde Gemeente gewijzigd in Hervormde Kerk. Koning Lodewijk Napoleon ging over tot herverdeling van kerkelijke goederen en gebouwen. De Sint Jan moest in 1810 weer aan de oorspronkelijke eigenaren worden teruggegeven. In de Rulstraat werd een nieuwe kerk gebouwd, de huidige Vredeskerk.

De Gereformeerde Kerk

De Gereformeerde Kerk van Oosterhout – waaronder ook ressorteren Dorst, Teteringen, Den Hout en Oosteind – is geïnstitueerd op 1 januari 1968. De kerk had toen 275 leden. Tot dan toe behoorde Oosterhout tot de kerk van Breda.

De eerste gereformeerden vestigden rond 1921 in Oosterhout. Allengs kwamen er meer in Oosterhout wonen. Aanvankelijk ging men naar de kerk in Breda maar dat werd in 1943 moeilijk door de Tweede Wereldoorlog. Daarop begonnen huisdiensten bij de fam. Jasperse en vanaf 1945 diensten in een schaftlokaal van de voormalige fabriek Simfa. Vanaf 1947 werden diensten gehouden in een school aan de Braak totdat de vroegere koekfabriek van Schriek in 1956 een lokaal, compleet met orgel, ter beschikking stelde. De heer G. Schriek was tevens een begenadigd organist!

Sommigen hebben nog goede herinneringen aan die tijd, ondanks de hitte in het lokaal des zomers en de kou in de winter. Het aantal kerkgangers lag gemiddeld op 60 à 65.

Nieuwe kerken.
De gemeente bleef groeien en de vraag rees of de bouw van een kerk verantwoord zou zijn, een vraag die na heftige discussie en langdurige inzameling van gelden bevestigend werd beantwoord.

In januari 1965 stelde de Nederlands Hervormde Gemeente haar kerk in de Rulstraat ter beschikking voor Gereformeerde Diensten. Samen met de start van het kerkblad “Ontmoeting”, ook in die tijd, was dat een eerste teken van “Samen op Weg“!

In 1968 werd de bouw van de kerk aan het Paterserf aanbesteed en de eerste predikant beroepen: (de toen nog kandidaat) C. van de Velde uit Amsterdam. Het kerkgebouw werd in januari 1969 in gebruik genomen. Er werden klokken overgenomen van de kerk van Arnemuiden, die in januari 1971 voor het eerst werden geluid. De eerste koster was de heer Pikard, die in 1974 werd opgevolgd door de heer Oprel.

De uitbreiding van Oosterhout-Noord deed al gauw de behoefte gevoelen aan een nieuw kerkgebouw in Dommelbergen. In samenwerking met de R.K. parochie leidde dit tot de bouw van het kerkelijk centrum De Ark, dat in november 1976 in gebruik werd genomen. Het aantal kerkleden was inmiddels de 1000 gepasseerd; ook een tweede predikant werd nodig. Daarin werd voorzien in augustus 1978 door de intrede van Ds. P. Oberholzer. Sinds 1981 is de groei van de gemeente min of meer tot staan gekomen.

De activiteit en de offervaardigheid zijn er niet minder om: dat bleek bijvoorbeeld uit de telkens weer positieve respons op de jaarlijkse “Kerkbalans”, de succesvolle actie in 1988/1989 voor de kostbare vernieuwing van het dak van De Ark en de aankoop en installatie van een nieuw orgel voor de Paterserfkerk. Dit orgel was overgenomen van de kerk in Rotterdam-Feijenoord en is, na 3000 manuren werk door drie organisten en de koster in juni 1985 in gebruik genomen.

Protestantse Gemeente te Oosterhout

Na de fusie van diverse kerkgenootschappen op landelijk nivo is de PKN ontstaan. In 2006 zijn de Hervormde en de Gereformeerde Kerk samen gegaan in de Protestantse Gemeente te Oosterhout en aangesloten bij de PKN.

M.b.t. de gebouwen was de Ark voor 60% van de Rooms Katholieke Kerk. Na het besluit van het Bisdom om de R.K.-kerk Dommelbergen te sluiten heeft de PGO dat deel overgenomen. Daarna heeft in 2005-2006 een grondige restauratie plaatsgevonden, zo ook in de Vredeskerk waarvan het dak helemaal vernieuwd werd. Ontwikkelingen in de 90-er jaren van de 20e eeuw hebben in 2006 geresulteerd in de verkoop van de Paterserfkerk in de wijk Zuid. Na de laatste kerkdienst op zondag 23 april 2006 kregen verschillende liturgische voorwerpen een plaats in de beide andere kerkgebouwen. Het eerdergenoemde orgel heeft inmiddels een plaats en functie gekregen in de R.K. St. Laurentiuskerk te Dongen.

In 2016 is de Beuk verbouwd en vernieuwd. Er is een deel aangebouwd met een nieuwe consistorie, nieuwe keuken en toilet groep en een verbinding tussen de Vredeskerk en de Beuk. Dit in verband met het sluiten van de Ark en het samenkomen van alle activiteiten in de Vredeskerk en Beuk. De Ark is niet meer in gebruik voor Erediensten. De laatste dienst heeft plaatgevonden op 12 februari 2017. Begin mei 2021 is het gebouw verkocht aan een project ontwikkelaar voor verdere ontwikkeling van het gebied Arkendonk. 

In 2016 heeft er groot onderhoud plaatsgevonden aan de Vredeskerk en zijn o.a. de ramen gerestaureert en voorzien van voorzet ramen vanwege een betere isolatie. In 2020 is de renovatie van Laan 12 afgerond en sinds dien in gebruik als pastorie.

Predikanten die de kerken in Oosterhout hebben gediend:

v.m. Hervormde Gemeente   v.m. Gereformeerde Kerk
C.J. Janssen 1959 – 1967 C. van de Velde 1968 – 1976
S. Oenema 1968 – 1973 H. Torenbeek 1976 – 1983
M.A. Westerbeek van Eerten 1974 – 1981 P. Oberholzer 1978 – 1982
G. Nagel 1982 – 1988 Tj. Hamstra 1982 – 1988
Sj. van der Zee 1989 – 1996 A. Baas 1983 – 1989
 S. Nieuwenhuizen 1991 – 2013 T. Los 1990 – 1999
    R. Weima 1997 – 2004

 

Protestantse Gemeente Oosterhout
Jan-Gerd Heetderks 1989 – 2008
André Vlieger 2000 – heden
Marco Boevé 2014 – 2021

 

De ontwikkeling van de ledentallen:

  Ned. Hervormd Gereformeerd
belijdend doop totaal belijdend doop totaal
1620 82 ? ?      
1698 165 35 200      
 
1968           275
1975 565 860 1425     867
1980       595 563 1158
1985       629 594 1223
1990 652 941 1593 609 540 1149
1995 669 869 1538 636 520 1156
2000 594 674 1268 595 369 964
2001 590 656 1246 591 351 942
2002 580 638 1216 577 350 927
2003 571 638 1209 574 343 917
2004 554 646 1200 556 334 890
2005 533 627 1160 545 312 857
2006 522 619 1141 529 312 841

 

Protestantse Gemeente Oosterhout
  belijdend doop totaal
2007 992 897 1889
2008 975 876 1851
2009 951 869 1820
2010 921 839 1760
2011 889 795 1684
2012 861 776 1637
2013 841 781 1622
2014 810 756 1566
2015 774 712 1486
2016 738 682 1420
2017 720 683 1403
2018 727 688 1415
2019 671 611 1282
2020 656 603 1259