Bevrijding

De afgelopen tijd moest ik veel denken aan een liedje van Herman van Veen. Het heet ‘Als het net even anders was gegaan’:

Als Hitler toch de oorlog had gewonnen, 
wat weinig had gescheeld met die V-2, 
hadden we dan nog levensmidd’lenbonnen 
of viel de toestand achteraf best mee? 
We kwamen zonder een niet-joodverklaring 
weer op normale wijze aan de poen 
en er was geen verzekerde bewaring 
voor de zigeuners die geen mens iets doen 
er zou geen jood en geen zigeuner meer bestaan, 
als het net even anders was gegaan. 

Geen Surinamers waren hier gekomen 
en geen Molukker was Europeaan. 
Geen gastarbeider was in dienst genomen 
of toch? het vuile werk moet ook gedaan. 
Van concentratiekampen zou men praten: 
ach, dat valt wel mee, er wordt zoveel beweerd. 
We zouden het rustig daarbij kunnen laten 
want geen getuige was teruggekeerd. 
De nazi’s hadden het veel grondiger gedaan, 
als het net even anders was gegaan. 

Hitler had een spierwitte snor gekregen 
werd door de meerderheid gerespecteerd 
als vader van de autowegen 
en hij had Musschert al geliquideerd. 
Wie zouden zich in ’t openbaar vertonen? 
wie zouden ons regeren uit Den Haag? 
wie zouden er in grote huizen wonen? 
misschien dezelfde rijken als vandaag? 
Wij vonden vast wel weer een zin in ons bestaan, 
als het net even anders was gegaan. 

Voor homoseksuelen streng verboden 
zou er te lezen staan op de cafés. 
Wat afweek van de norm, dat zou men doden 
men kocht Mercedessen en B.M.W.’s 
om dan als heersers langs de weg te razen 
dat iedereen hun macht en welvaart zag 
en het verzet was werk geweest van de dwazen 
en Engeland verarmde met de dag. 
Wat zich verrijkt was de haat en rassenwaan, 
als het net even anders was gegaan. 

We weten allemaal dat Hitler heeft verloren. 
We zijn toen van de tirannie gered 
maar zou ik anders ook een lied doen horen? 
een bloed -en bodemlied? of juist een van verzet? 
Zou er in zulke uitzichtloze tijden 
nog iets bestaan als hier en daar een sprank 
van moed en hoop, die boeken doet verspreiden 
Jan Campert en van Randwijk, Anne Frank? 
Zou dan het goede, schone, ware nog bestaan, 
als het net even anders was gegaan?

Gelukkig is het niet net even anders gegaan. We hebben begin van de maand onze bevrijding mogen vieren. Onze bevrijding van oorlog. Nu die andere plekken op de aarde nog.

Bevrijding van oorlog is niet de enige vorm van bevrijding die bestaat. Als we in de Bijbel lezen, komen daar verschillende vormen van bevrijding naar voren. Allereerst de bevrijding van slavernij. In Exodus wordt verteld over de onderdrukking, de slavernij, de uitbuiting. Om dan over te gaan naar het verhaal van de uittocht. De bevrijding uit het dodenland Egypte om te komen in het land van melk en honing.

Zo ook wordt er geschreven in de Bijbel over de bevrijding uit de Babylonische ballingschap. Na jaren van ballingschap mocht het volk terugkeren naar hun eigen land.

Ook staan er verhalen in de Bijbel over bevrijding van persoonlijke nood. Als je vroeger ziek was, was je eigenlijk al ten dode opgeschreven. Je bevond je al in het dodenrijk (zie Psalm 88). Als je beter werd, genas, werd dat gezien als een bevrijding uit de greep van de dood.

Maar ook op een andere manier kan er sprake zijn van bevrijding. Bevrijding van geestelijke nood. Als je zo in de knoop zit met jezelf. Je weet niet meer welke kant je op moet. Je komt tot niets meer. Voor je gevoel wordt je wereld alleen maar kleiner. En opeens gebeurt er iets. Iemand komt op je pad. Je krijgt een ander inzicht. En de zwartheid valt van je bestaan. Bevrijding.

Een paar weken geleden hebben we Pasen mogen vieren. Het feest van de opstanding. Het feest van bevrijding. De liefde die daar vermeld wordt. De liefde waarover verteld wordt. In dat licht, door dat licht mogen we naar elkaar kijken. En elkaar zien als bevrijde mensen. Elkaar herinneren aan die bevrijding. Elkaar helpen als we vastzitten in onszelf. Om als bevrijde mensen ons over te geven aan de liefde. En aan de kaak te stellen wat daarmee in tegenspraak is.

Ds. Bernadette de Groot